زنجیره سرما در حمل و نقل واکسن‌ها و محصولات بیولوژیکی
استفاده از زنجیره سرما در آزمایشگاه‌ها بسیار پرکاربرد و در بسیاری از مواقع لازم است که در ساخت واکسن نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. در سال‌های اخیر همه‌گیری کووید ۱۹ و تزریق واکسن بار دیگر توجه به زنجیره‌های سرد را جلب توجه کرده است. زنجیره سرد معمولاً شامل مجموعه‌ای از دستگاه‌ها از قبیل یخچال‌ها، فریزرها و دستگاه‌های کنترل دما و روش‌های لجستیکی است که برای حفظ دمای مناسب برای یک نمونه یا یک واکسن طراحی شده است. هرگونه عیب و نقص در زنجیره سرد باعث از بین رفتن خواص واکسن‌ها و هدر رفتن وقت و سرمایه خواهد شد. در این مقاله از سایت کولتگ قصد داریم مروری بر زنجیره سرما در حمل و نقل واکسن‌ها و اقدامات لازم برای ایجاد آن داشته باشیم. پس با ما همراه باشید.
چرا زنجیره سرد برای واکسن‌ها اهمیت دارد؟
واکسن‌ها محصولات شیمیایی و بیولوژیکی هستند، به این معنا که هم به سرما و هم به گرما حساس‌اند و باید در انبار سرد در سراسر زنجیره وسیع تولید، ذخیره و توزیع و در هنگام مصرف نگهداری شوند. زنجیره سرد واکسن طوری طراحی شده است که اطمینان حاصل شود که واکسن‌ها از محل تولید تا مرحله تجویز ایمن باقی می‌مانند.
شرایط ایده‌آل
با کمک زنجیره سرد، شرایط نگهداری و جابجایی محیطی مورد نیاز یک تولید کننده دارو را می‌توان مشخص کرد. معمولاً، زنجیره سرد واکسن محدوده دمایی ۲ درجه سانتیگراد تا ۸ درجه سانتیگراد و تا منفی 25 درجه سانتیگراد هم نیز قابل نگهداری هستند. نظارت پی در پی دما در سراسر زنجیره سرد، نه تنها ایمن بودن محصول را برای استفاده تأیید می‌کند، بلکه از نظر مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا سازمان جهانی بهداشت نیز مورد نیاز است.
حفظ ثبات واکسن
اختلالات و نوسانات دما، مخصوصاً در طول حمل و نقل می‌تواند تاثیر زیادی بر قدرت مورد نظر واکسن بگذارد. طبق اعلام cdc از دست دادن قدرت واکسن می‌تواند باعث محافظت ضعیف در برابر بیماری‌ها، واکسیناسیون مجدد بیماران و هزاران دلار هدر رفتن واکسن و ضرر اقتصادی شود.
جلوگیری از هدر رفت واکسن
مطالعات اخیر نشان داده است که سالانه بیش از ۵۰ درصد از واکسن‌ها در سراسر جهان هدر می‌رود. دلایل فراوانی از جمله بی‌نظمی در کنترل دما و مشکلات مربوط به حمل و نقل و تدارکات عامل این امر هستند. بر اساس تحقیقات شرکت داروسازی، صنعت بیو دارو سالانه تقریباً ۳۵ میلیارد دلار به دلیل نقص در سیستم حمل و نقل یا لجستیک کنترل دما از دست می‌دهد.
نکات مهم در مورد نگهداری واکسن در یخچال
واکسن‌ها نسبت به حرارت و یخ زدگی حساس هستند؛ بنابراین لازم است در دمای مناسب نگهداری شوند. در ادامه به معرفی نکات مهم در مورد نگهداری واکسن در یخچال می‌پردازیم.
- واکسن‌ها باید طوری در یخچال قرار داده شوند که واکسن‌هایی که از قبل تحویل گرفته شده‌اند، جلوتر قرار داده شده و زودتر مصرف شوند.
- واکسن‌ها باید بر حسب نام آنها در داخل سبدهای کوچک به صورت جدا از یکدیگر قرار داده شوند. استفاده از سبد باعث می‌شود که جریان هوا داخل یخچال به طور یکسان به تمام ویال‌ها برسد.
- درجه حرارت یخچال را روزی دو بار در (ابتدا و پایان ساعت) به وسیله دماسنج که داخل آن گذاشته شده چک کنید و در فرم نمودار درجه حرارت یخچال ثبت کنید.
- از گذاشتن هر نوع غذا و نوشیدنی در یخچال حاوی واکسن پرهیز کنید. ضمناً دقت نمایید که درب یخچال کاملاً بسته شده باشد (حتماً درب یخچال قفل داشته باشد).
- لبه متحرک سینی آبگیر زیر قسمت فریزر و یخچال بایستی به طرف بیرون باشد تا هوای فریزر بتواند داخل یخچال نفوذ کند.
- یخچال را به طور مرتب برفک زدایی کنید. این کار را وقتی انجام دهید که قطر یخ بیش از نیم سانتی‌متر باشد.
- یخچال نگهداری واکسن باید عاری از هرگونه عیب و نقص فنی باشد و همچنین در محلی مناسب، دور از گرما و نور خورشید قرار گیرد. به گونه‌ای که پشت آن با دیوار 15 تا 20 سانتی‌متر فاصله داشته باشد. درضمن یخچال باید در جای خود تراز شده باشد.
معیارهای انتخاب کمپرسور سردخانه واکسن
محاسبه توان لازم برای کمپرسور یکی از موارد لازم در طراحی سردخانه واکسن است. اصلی‌ترین عامل برای محاسبه توان و ظرفیت این تجهیز بر اساس حجم یا توناژ واکسن و همچنین دمای مورد نیاز برای نگهداری آنهاست. اما تنظیمات راه‌اندازی برای کمپرسور سردخانه واکسن برای انواع سردخانه‌ها معمولاً به شرح زیر انجام می‌شود:
سردخانه بالای صفر
در سردخانه‌های واکسن با دمای بالاتر از صفر درجه، تنظیمات دیتالاگر دما و سیستم کنترل طوری است که کمپرسور به صورت خودکار در دمای مثبت ۶ درجه سانتیگراد خاموش شده و در دمای مثبت ۴ درجه سانتیگراد دوباره روشن می‌شود.
سردخانه‌های زیر صفر
در سردخانه زیر صفر درجه نیز دمای منفی ۱۴ درجه سانتی گراد نقطه روشن شدن کمپرسور و دمای منفی ۱۸ درجه سانتیگراد نقطه خاموش شدن آن است.
انبارهای خنک
بازه دمای مناسب برای عملکرد کمپرسور در انبارهای خنک بین ۱۲ درجه و ۱۰ درجه سانتیگراد است.
ابزارهای نظارتی زنجیره سرما
برای تضمین اثربخشی واکسن‌ها در طول زمان مصرف وسایل‌های خاصی برای پایش و کنترل وضعیت واکسن‌ها وجود دارد. استفاده از این وسایل محدود به سردخانه‌ها نبوده و در تمام تجهیزات زنجیره سرد از آنها استفاده می‌شود.
کارت ccm
یکی از ابزارهای نظارتی زنجیره سرد کارت ccm است. این کارت یک نوار شاخص بوده که با افزایش دما، تغییر رنگ می‌دهد. اغلب این کارت‌ها برای بسته‌بندی بزرگ واکسن‌ها استفاده می‌شود. تغییر رنگ ccm به صورت تدریجی و غیر قابل بازگشت است و این امکان را فراهم می‌کند که بتوان مدت زمانی که واکسن در دمای بالا قرار داشته است را تخمین زد.
دیتالاگر
دیتالاگر یا دماسنج دیجیتال T دمای کارکرد سردخانه را ثبت می‌کند. ضبط و نمایش دما در نقاط مختلف سردخانه به مسئول فنی این امکان را می‌دهد تا در صورت وجود اختلاف دما در قسمت‌های مختلف سردخانه، اقدامات لازم را برای حل آن انجام دهد.
ترموگراف‌ها
ترموگراف‌ها نیز وسایل‌هایی برای سنجش دما و وضعیت نگهداری واکسن‌ها در سردخانه، فریزر و یخچال‌ها هستند. ترموگراف‌ها هم می‌توانند به صورت دیجیتالی و به صورت مکانیکی باشند.
سیستم‌های هشدار
یکی از روش‌های نظارتی رایج نصب سنسورهای هشدار دهنده و پنل هشدار پیامکی در سردخانه واکسن است. در این روش در صورت بروز خرابی یا نقص فنی در سیستم بی درنگ پیام هشداری به مسئولان ارسال می‌شود.
چالش‌های اصلی در زنجیره سرما برای واکسن‌ها
چالش‌های زنجیره سرد می‌تواند اثرات مخربی بر کیفیت و ایمنی واکسن‌ها داشته باشد. برخی از چالش‌های اساسی عبارت‌اند از:
تغییرات دما
حفظ دمای ثابت در کل زنجیره سرد لازم است. هرگونه تغییر می‌تواند باعث فساد، کاهش کیفیت و خطرات بالقوه سلامتی انسان شود.
محدودیت‌های زیرساختی
امکانات ذخیره سازی نامناسب، نبود خودروهای حمل و نقل یخچال‌دار و ظرفیت‌های ناکافی ذخیره سازی سر چالش‌های رایجی است که تولیدکنندگان واکسن با آن روبرو هستند. این محدودیت‌ها می‌تواند مانع از جابجایی کارآمد واکسن‌ها و در نتیجه باعث افزایش هزینه‌ها و کاهش ماندگاری آنها شود.
نظارت و قابلیت ردیابی
سیستم‌های نظارت و ردیابی کارآمد برای ردیابی شرایط دما و مکان واکسن‌ها در طول حمل و نقل واجب است. چالش‌ها در اجرای چنین سیستم‌هایی می‌تواند خطراتی را برای ایمنی و کنترل کیفیت واکسن‌ها ایجاد کند.
رعایت مقررات
رعایت مقررات سختگیرانه ایمنی واکسن‌ها و استانداردهای کیفیت برای عملیات زنجیره سرد حیاتی است. عدم رعایت این مقررات می‌تواند باعث جریمه، فراخوانی و آسیب به اعتبار آنها شود.
دستورالعمل‌های حمل و نقل و ذخیره‌سازی واکسن
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها cdc دستورالعمل‌هایی برای ذخیره‌سازی مناسب واکسن و حمل و نقل ارائه می‌دهد. اگرچه این دستورالعمل‌ها اغلب برای ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی که واکسن دریافت می‌کنند اعمال می‌شود، اما می‌توانند به هر حلقه‌ای در زنجیره سر از جمله تولیدکنندگان و توزیع کنندگان کمک کنند. بر اساس CDCیک زنجیره سرد کارآمد به عناصر زیر نیاز دارد:
- آموزش مناسب کارکنان
- تجهیزات نظارت بر دما و ذخیره سازی
- مدیرت دقیق موجودی واکسن
نتیجه گیری
همان‌طور که در این مقاله از سایت کولتگ گفته شد، واکسن‌ها از زیر مجموعه داروها به شمار می‌روند و از آنجا که کاربرد درمانی دارند، باید تحت شرایط مناسبی نگهداری شوند. مهم‌ترین این عوامل دما و رطوبت محل نگهداری است و به همین منظور از سردخانه‌های مخصوص واکسن استفاده می‌شود. این سردخانه‌ها با توجه به نوع واکسن مورد نظر دارای شرایط دمایی و رطوبتی مختلفی بوده که برای نگهداری آنها می‌توان از سردخانه‌های زیر صفر و بالای صفر استفاده کرد، همچنین در برخی موارد از انبارهای خنک نیز استفاده می‌شود که از نظر رطوبتی نیز معمولاً رطوبت نسبی ۶۰ درصد و کمتر برای اغلب واکسن‌ها مناسب است.